برگی از سیره تربیتی و اخلاقی ثامن الحجج علیه السلام
سیره اخلاقی و تربیتی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) می تواند چراغی باشد برای پیمودن راههای زندگی، چرا که همه رفتارهای ایشان از کرامت و بزرگواری پیامبر اکرم(ص) سرچشمه می گیرد. به کار بردن سیره انبیا و اولیای الهی، نه تنها موجب هدایت فرد در رسیدن به تکامل وی می شود، بلکه می تواند جامعه ای را از هلاکت و انحطاط نجات بخشیده زیرا آنان قرآن ناطقند و قرآن نیز صفحه صفحه زندگی انسان را ورق زده و هر ورقش راهنمایی است برای بهتر زیستن و زودتر به مراتب کمال انسانیت رسیدن. امام رضا(ع) نیز به عنوان الگوی کاملی برای انسانها، چه در دوران زندگی و حیات و چه برای مردمان پس از خود، دارای سرشتهایی بود که همگان را به شگفتی وامی داشت و دوست و دشمن را فریفته و شیفته خود می ساخت.(1) و علت این که ایشان را "رضا" نامیدند، نیز همین است.
"أحمدبن أبی نصربزنطی" می گوید: به امام جواد(ع) گفتم که گروهی از مخالفان شما گمان می کنند پدرت(ع ) را مأمون "رضا" نامید، چون برای ولایتعهدی راضی شد. امام جواد(ع) فرمود:"به خدا قسم دروغ می گویند، بلکه خداوند او را "رضا" نامید، زیرا او پسندیده خدا در آسمانها و پسندیده رسول و ائمه در روی زمین بود."
"أحمدبن أبی نصربزنطی" می گوید: به امام جواد(ع) گفتم که گروهی از مخالفان شما گمان می کنند پدرت(ع ) را مأمون "رضا" نامید، چون برای ولایتعهدی راضی شد. امام جواد(ع) فرمود:"به خدا قسم دروغ می گویند، بلکه خداوند او را "رضا" نامید، زیرا او پسندیده خدا در آسمانها و پسندیده رسول و ائمه در روی زمین بود." پس گفتم: آیا هر یک از اجداد گذشته شما، چنین نبودند؟ گفت: بلی. گفتم: پس چرا از بین همه آنها، پدر شما را "رضا" نامید؟ گفت زیرا مخالفان از دشمنانش و موافقان از دوستانش، از او راضی بودند. به خاطر همین، از بین، همه آباء او (ع)، او را "رضا" نامیدند.(2) عموم تاریخ نگاران نوشته اند."حضرت رضا(ع) افضل و افصح زمان، پر جود و کریم، متواضع و مهربان، با صلابت و با وقار، پر تقوا و انسان دوست، یتیم نواز و بخشنده، با مهابت و بزرگوار بود. هیچ وقت سخن کسی را قطع نمی کرد، هیچ وقت کسی را از خود نمی رنجاند، همیشه متبسم و گشاده رو بود، به عهد خود وفا می کرد، حاجت نیازمندان را بر می آورد، همه از او راضی بودند، با زیردستان و خدمتگزاران مهربان بود و بر سر یک سفره با آنان غذا می خورد.(3) میهمان نوازی امام میهمان نوازی، یکی از خصلتهای خوب انسانی است که در مکتب اسلام به آن سفارش زیادی شده است. پیشوایان دینی ما نیز با برخورد انسانی و عاطفی با میهمانان خود، به ما می آموزند که نه تنها باید میهمانان را گرامی داشت، بلکه باید نیاز آنان را نیز برآورده کرد. أحمد بن أبی نصربزنطی می گوید: امام رضا(ع) برای من مرکبی فرستاد. من بر آن سوار شدم و به خدمت ایشان رفتم و تا شب هنگام در خدمت امام رضا(ع) بودم.
حضرت(ع) فرمود:با سه شرط این دعوت را می پذیرم:
1-آنکه از خارج منزل چیزی تهیه نکنی.
2-آنچه در منزل موجود است، از ما مضایقه نکنی.
3-به عیال و فرزندان سخت نگیری که از حق آنها برای پذیرایی میهمان کم کنی.
وقتی برخاستم، فرمودند: امشب نمی توانی به مدینه برگردی. گفتم: بله، فدایت شوم. فرمودند: پس امشب را نزد ما بمان و سپیده دم راه را در پیش گیر و برو. سپس به خدمتکار خود فرمود: رختخواب مرا برای او بگستران و روانداز مرا بر رویش بینداز و بالش مرا زیر سرش قرارده ... .(4) در روایتی آمده است: برای حضرت رضا(ع) میهمانی آمد و نزد او نشست و با ایشان قسمتی از شب را مشغول مذاکره و گفتگو بود. ناگهان، چراغ عیب پیدا کرد. مرد میهمان دستش را دراز کرد تا چراغ را اصلاح کند. حضرت مانع شد. و خود به تنهایی چراغ را اصلاح کردند و فرمودند: ما میهمان را به کار وا نمی داریم.(5) "محمد طائی" از حضرت رضا(ع) روایت کرده که "مردی حضرت رضا(ع) را به منزلش دعوت کرد.حضرت(ع) فرمود: با سه شرط این دعوت را می پذیرم:
________________________________________
1 - آن که از خارج منزل چیزی تهیه نکنی.
2- آنچه در منزل موجود است، از ما مضایقه نکنی.
3- به عیال و فرزندان سخت نگیری که از حق آنها برای پذیرایی میهمان کم کنی.مرد این سه شرط را پذیرفت و حضرت نیز دعوت وی را قبول کردند.(6) آری. این است رسم میهمان نوازی؛ اینکه به میهمان توجه کرده و نیازش را برطرف کرد، در عین حال به خاطر آمدن میهمان، خانواده را به زحمت نیندازیم.
1- حکیمی،امیرمهدی،"سیره امام رضا علیه‌السلام.
2- شیخ ابی جعفرالصدوق،"عیون‌اخبارالرضا علیه‌السلام.
3- عطایی خراسانی، علی اصغر:"زندگانی امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام.
4- عیون اخبارالرضا، ج2، ص 213.5
- وفانی همدانی، سید کاظم:"درةالبیضاء، در پیرامون سخنان امام رضا علیه السلام.5 6- همان، ص 178.
